Vorige week sprak ik met iemand over verlies en rouw. Op een gegeven moment zei ze tegen me: “Jij hebt de dood van jouw moeder goed verwerkt, toch?” En daar had ik geen simpel ‘ja’ of ‘nee’ op.
Waarom niet? Om eerlijk te zijn: ik weet niet wat het betekent om de dood van iemand te hebben verwerkt. Het betekent in ieder geval niet dat je ‘verder gaat met je leven’, want het kan dan wel lijken alsof alles tot stilstand komt wanneer je een dierbare verliest, maar feit is dat ‘het leven’ nooit stopt en ‘verder gaan’ móét vervolgens eigenlijk gewoon wel. En feit is dat ik nog steeds elke dag (ja echt, elke dag) moet huilen omdat mijn moeder er niet meer is en daarmee de dingen niet meer zijn zoals eerder. Daar rouw ik elke dag nog om.
Op de site Rouwbehandeling.nl (een initiatief van Fonds Slachtofferhulp) noemt men een aantal ‘rouwtaken’ waar je mee te maken krijgt wanneer je afscheid moet nemen van een dierbare. Dat zijn:
- Het verlies aanvaarden
- De pijn doorvoelen
- Je aanpassen aan een leven zonder degene die je moet missen
- Het verlies een plek geven
Als ik hier voor mezelf naar kijk, dan denk ik dat ik die eerste drie behoorlijk onder de knie heb. Maar ‘het verlies een plek geven’? Dat is zo abstract dat ik er zelfs aan twijfel of ik wel begrijp wat daarmee wordt bedoeld.
Het verlies van mijn moeder is er. Dat is een gegeven. Mijn leven gaat verder, en ik ga ook gewoon verder, en over het algemeen beleef ik heel veel plezier aan de dingen die ik doe en meemaak, maar verdrietig ben ik ook. Wat is dan de plek van dat verlies? Heeft het dan wel een plek gekregen? Of zweeft het nog steeds tussen alles door? Of is dat zweven misschien wel de ‘plek’ die het verlies moet hebben – soms hier, dan weer daar…?
Misschien bestaat het wel helemaal niet: het verlies van een dierbare ‘een plek geven’. Een plek geven klinkt voor mij een beetje als dat je iets wegzet, in een kast zet of iets dergelijks, zodat je er eigenlijk niet meer naar om hoeft te kijken. En om eerlijk te zijn: dat is niet wat ik wil. Ik wil het verlies van mijn moeder niet op een plek opbergen zodat ik het niet meer hoef te zien. Ik voel me diep verbonden met mijn moeder en ik wil haar, en wat ze betekent voor mij, dicht bij me houden. Voor de rest van mijn leven. Als dat betekent dat het verlies voelbaar blijft en dat ik het geen ‘plek geef’, dan is dat maar zo..
Volgens de rouwmeter van de Rijksuniversiteit Groningen zit ik in ‘de groene zone’, wat betekent dat ik geen hulp nodig heb met mijn rouw of rouwverwerking. “Je ervaart soms emotionele reacties op het verlies van jouw dierbare,” staat er bij de toelichting. Tja, dat klopt inderdaad. En weet je wat, ik denk dat ik het gewoon maar zo laat. Misschien is dat wel wat er bedoeld wordt als iemand zegt dat ik de dood van mijn moeder goed heb verwerkt.
